Ach, deze leegte, deze verschrikkelijke leegte

Herdruk van een oude, maar goede vertaling door W. Wielek-Berg van 'Radetzkymarsch' (1932). Door velen wordt dit boek gezien als het belangrijkste werk van de Oostenrijkse schrijver/journalist Joseph Roth (1894-1939). In deze melancholische en tegelijk geestige roman beschrijft hij de teloorgang van de Oostenrijk-Hongaarse dubbelmonarchie aan de hand van het geslacht Von Trotta, in de jaren 1859-1916. Het meeslepend vertelde verhaal getuigt van Roths grote psychologische inzicht. Terecht wordt deze roman gerekend tot de hoogtepunten van de wereldliteratuur.

Als de jonge scholier Michael de twintig jaar oudere tramconductrice Hannah ontmoet, is hij onmiddellijk verliefd op haar. Elke keer als ze elkaar in het geheim ontmoeten, vraagt zij of Michael haar wil voorlezen. Maar dan verdwijnt Hanna zomaar, zonder een bericht achter te laten. Als Michael volwassen is en een rechtzaak moet volgen voor zijn studie, ontdekt hij het geheim dat zijn grote liefde altijd verborgen wist te houden, het geheim dat haar uiteindelijk fataal zal worden. Door het ik-perspectief van de hoofdpersoon komt de spannende dramatiek van het verhaal heel dicht op de huid te zitten. Deeltje in de serie 'Leeslicht', bestemd voor volwassenen die moeite hebben met lezen en schrijven. Korte getitelde hoodstukken, korte zinnen en gemakkelijke woorden. Moeilijke woorden worden onderstreept in de tekst en verklaard in een woordenlijst achterin. Zeer geschikt voor de bibliotheek van roc's met inburgeringscursussen en taallessen voor autochtone laaggeletterden. Uitnodigende omslag met prikkelende illustratie. Paperback, duidelijke druk. Recent verfilmd als 'The reader' met Ralph Fiennes en Kate Winslet. - Aansprekende titel voor de makkelijk lezen-hoek. Recent verfilmd als 'The reader met Ralph Fiennes en Kate Winslet.

In deze fijngevoelige roman wordt een tijdsbeeld gegeven van het Wenen van kort voor en in de Tweede Wereldoorlog. Een jongen van het platteland trekt naar de stad en komt in dienst van een winkelier in tabakswaren en aanverwante artikelen. Onder de klanten is ook de beroemde Joodse psychoanalyticus Sigmund Freud. In 1938 trekt Hitler met zijn leger Oostenrijk binnen en het altijd al aanwezige antisemitisme wordt plotseling voelbaar. De winkelbediende beleeft zijn eerste amoureuze avontuur, dat in een teleurstelling eindigt. Hij zoekt na een toevallige ontmoeting troost bij Freud en langzamerhand nemen die contacten toe. De winkelier krijgt te maken met anti-Joods geweld omdat Freud zijn klant is. Zijn winkel wordt vernield. Hij wordt na Freuds vertrek naar Engeland door de Gestapo opgepakt. De bediende probeert hem nog te redden, maar wordt uiteindelijk zelf ook gearresteerd. Op ingehouden toon vertelt dit verhaal het volwassen worden van een dorpsjongen in de stad, binnen het racistisch drama dat zich toen afspeelde. Een must voor wie zich bewust wil zijn van onze tijd.

Met deze eerste roman trok Thomas Mann (1875-1955) in 1901 zeer de aandacht. Niet alleen omdat het een sleutelroman was over zijn familie en geboortestad Lübeck, maar vooral om de al zo rijke en voldragen stijl. Het werk verhaalt de bloei en neergang van een koopmansgeslacht over diverse generaties. De geschiedenis van Hanno, de laatste telg, die als middelbare scholier aan de intensiteit van zijn muzikale toeleg te gronde gaat, vormt een roerend slot. De indringende beschrijving van Hanno's schoolgang zal vele lotgenoten kunnen boeien. Deze klassieke roman is niet alleen geschikt voor een literair gefixeerd publiek.

In deze alom bejubelde roman keert de auteur (1975) terug naar de historische roman en combineert die met een kunstenaarsroman (het ontstaan van de Duitse taal en literatuur). Hij verplaatst Tijl Uilenspiegel van de dertiende naar de zeventiende eeuw, naar de Dertigjarige Oorlog. Als proloog zet hij met zijn streken een dorp aan tot geweld, waarbij hij zich een ongenaakbare, duistere sociopaat en kind van zijn tijd toont, die zich steeds weet te onttrekken aan moeilijke situaties en zich aan niets en niemand hecht. Na zijn harde jeugd (hij ontvlucht met Nele zijn dorp als zijn vader als occultist opgehangen is) volgen we zijn leven op een a-chronologische en episodische wijze. Indrukwekkend is het deel waarin hij hofnar is van de ‘Winterkoning’ Frederik V. van de Palts die met een alles-of-niets politiek de veroorzaker van de oorlog was. Kehlmanns onderkoelde stijl werkt uitstekend in dit vaak gewelddadig decor met magisch-realistische passages en andere historische figuren, maar identificatie met Tijl is zo goed als onmogelijk.

Roman van de Duitse, in Amsterdam wonende, redacteur Monika Peetz [1963]. In Duitsland werd de roman een bestseller. Het verhaal gaat over vijf hoogopgeleide vriendinnen die elkaar vijftien jaar geleden op Franse les leerden kennen. Iedere dinsdagavond dineren 'de dinsdagvrouwen' met elkaar in hun favoriete restaurant. Eén keer per jaar maken Estelle, Eva, Kiki, Judith en Caroline een uitstapje. Als de man van Judith overlijdt, vindt ze zijn pelgrimsdagboek en besluit het laatste, ontbrekende stukje route naar Lourdes te lopen. De vier andere vrouwen vergezellen haar. Tijdens de tiendaagse voettocht blijkt dat de aanwijzingen in Arne's dagboek niet kloppen. Caroline en Estelle gaan op onderzoek uit en ontdekken de waarheid, die niet alleen Judith en Arne aangaat, maar ook het leven van Caroline en zelfs de vriendschap van de dinsdagvrouwen op losse schroeven zet. Zoals bij veel pelgrimages komen de vrouwen zichzelf tegen en ondergaan een verandering in hun leven. Roman over vrouwenvriendschap, conflicten, intriges en bedrog voor een groot vrouwelijk publiek.

Het laatste levensjaar van de bij zijn dood al beroemde Praagse schrijver Franz Kafka (1883-1924) wordt hier op uitzonderlijke en pregnante wijze beschreven. Na een aantal amoureuze relaties ontmoette de al ernstig tuberculeuze Kafka in de Oostzeebadplaats Müritz een kleuterleidster. Zij viel voor hem als een blok terwijl hij zoals steeds aarzelde. Uiteindelijk gaf hij zich gewonnen. Vanaf dat ze samenwonen in Berlijn raakten ze steeds meer op elkaar gericht. Hij werd voor haar het middelpunt van het heelal. Kafka sterft ten slotte in haar armen in een kliniek bij Wenen. De auteur van deze biografische roman kruipt nu beurtelings in de huid van de beide hoofdpersonen en legt op uiterst fijnzinnige wijze hun zielenroerselen bloot, hun leven naar elkaar toe met de dood in het vooruitzicht. Het is een aangrijpend, tragisch biografisch verhaal geworden, mede gebaseerd op brieven, verhalen en nagelaten materiaal. Deze terecht bejubelde roman voegt iets essentieels toe aan ons begrip van Kafka, maar daarnaast is het ook een adembenemend literair landschap dat zich voor de lezer ontrolt.

Na een zwaar motorongeval recapituleert begin veertiger Jules Moreau zijn bewogen leven. Hij was tien toen zijn ouders in 1983 omkwamen bij een auto-ongeluk en werd met zijn oudere broer en zus, Marty en Liz, in een internaat geplaatst. Liz ontwikkelt zich tot een vrijgevochten schoonheid die zich te buiten gaat aan alcohol, drugs en mannen; Marty wordt een lichtelijk autistische nerd. Jules zelf, als kind een getapte allesdurver, keert dromend in zichzelf en zo proberen ze alle drie om te gaan met het drama uit hun jeugd. Het tweede deel van de roman draait vooral om de onderbroken liefdesgeschiedenis tussen Jules en zijn klasgenote Alva. De auteur (1984) zoekt aan de hand van zijn door het lot geslagen protagonisten antwoord op psychologische, filosofische en existentiële vragen. Grote vragen over liefde en dood, toeval en lotsbestemming, eindigheid en bestendigheid die wat ouwelijk aandoen voor een zo jonge schrijver. Het is de literaire verdienste van Wells (1984) dat zijn boek (uit 2016) toch eerder ontroerend dan zwaarwichtig aandoet. Het won literaire prijzen en was in Duitsland een bestseller.